o emocjach

LĘK SEPARACYJNY U LUDZI I ZWIERZĄT: ZROZUMIENIE, DIAGNOZA I TERAPIA

Lęk separacyjny jest powszechnym zjawiskiem zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Postaramy się w tym artykule opisać podobieństwa i różnice między nami ludźmi, a światem zwierząt.

Co to ten lęk?

Lęk separacyjny u ludzi jest zdefiniowany jako uczucie niepokoju i obaw, które pojawiają się w momencie oddzielenia się od osoby, do której jesteśmy emocjonalnie przywiązani. Faza lęku separacyjnego występuje najczęściej u dzieci. Przywiązanie do rodzica jest zjawiskiem naturalnym w szczególności we wczesnym stadium rozwoju. Naturalny lęk przed rozstaniem z opiekunem, pojawia się najczęściej między 7 a 9 miesiącem życia dziecka, kiedy to maluch niechętnie rozstaje się z rodzicem, z którym czuje się bezpiecznie. Ta faza mija samoistnie zazwyczaj ok. 2 roku życia. Kiedy w wyniku różnych sytuacji, lęk separacyjny nie słabnie, a dziecko nadal reaguje silnym niepokojem na brak opiekuna, możemy już mówić o zaburzeniu lękowym. Wtedy zazwyczaj konieczne jest leczenie. Co ciekawe, nawet osoby dorosłe mogą go doświadczać.

W przypadku zwierząt, lęk separacyjny jest podobnym zjawiskiem: zwierzę przejawia stres i niepokój w momencie opuszczenia przez właściciela/opiekuna.

Przyczyny

Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju lęku separacyjnego u ludzi i zwierząt. Wśród najważniejszych źródeł można wyróżnić:

• Czynniki genetyczne: skłonność do reagowania lękiem jest dziedziczona. Jeśli któreś z rodziców doświadczyło stanów lękowych, depresji czy innych zburzeń, dziecko będzie zdecydowanie bardziej narażone. W psim świecie genetyczne uwarunkowania również mają wpływ na rozwój lęku separacyjnego.
• Czynniki środowiskowe: U dzieci, brak pewności co do miłości i opieki ze strony rodziców lub nadopiekuńczość rodzica.
• Zmiany w życiu: Zmiany w życiu, takie jak przeprowadzka, rozstanie, zmiana szkoły czy pracy, mogą prowadzić do lęku separacyjnego u ludzi. Każda większa zmiana w rodzinie może wpłynąć na rozwój lęku u psa.
• Niedostateczna socjalizacja: U zwierząt brak odpowiedniej socjalizacji w młodości może sprawić, że będą bardziej podatne na lęk separacyjny w przyszłości.
• Traumatyczne doświadczenia: u ludzi – wypadki, przemoc, uzależnienia rodzica czy rozłąka z bliskimi. śmierć opiekuna, długa rozłąka, jedynactwo – u psów.
• Cechy osobowościowe: dzieci wycofane i nieufne, są bardziej narażone na rozwój zaburzeń lękowych.

Kiedy to zaburzenie?

• U ludzi:
  • Płacz, protest i krzyk w momencie separacji (głównie u noworodków i młodszych dzieci).
  • Fizyczne dolegliwości, takie jak ból głowy czy brzucha (u starszych dzieci).
  • Koszmary senne (u dzieci)
  • Nadmierny niepokój, lęk i stres w sytuacji opuszczenia lub w sytuacji wyjścia do szkoły/pracy (u dzieci i dorosłych).
  • Zamartwianie się i katastrofizacja (u dorosłych).
  • Przesadna kontrola dziecka/współmałżonka/rodzica.
• U psów:
  • Nadmierna wokalizacja, szczekanie po opuszczeniu przez opiekuna.
  • Niszczenie rzeczy znajdujących się w domu.
  • Problemy związane z załatwianiem potrzeb,
  • Brak apetytu.
  • Ogólny stan niepokoju i napięcia.

Rozwinięcie problemu może prowadzić do poważnych konsekwencji. Dla ludzi może to oznaczać trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych oraz wpływać negatywnie na samopoczucie.

Jak sobie z tym radzić?

W przypadku lęku separacyjnego zarówno u ludzi, jak i u zwierząt istnieje wiele możliwości pracy i rozwiązań.

• Terapia psychologiczna: terapia poznawczo-behawioralna może być skutecznym narzędziem do radzenia sobie z lękiem separacyjnym u dorosłych. Pacjenci uczą się identyfikować myśli i zachowania związane z lękiem separacyjnym oraz rozwijają zdrowsze strategie radzenia sobie z nimi. U dzieci stosuje się terapię oddziałującą na cały system rodzinny, ale także szkołę i miejsca, gdzie przebywa dziecko. Jeśli lęk separacyjny związany jest z dysfunkcją rodziny, zmiana sytuacji często powoduje złagodzenie zaburzeń lękowych.
• Terapia behawioralna: prowadzona przez doświadczonego behawiorystę może pomóc psu w nauce samotności. Terapeuta może wykorzystywać techniki desensytyzacji czyli protokół odwrażliwiania i innych metod, aby stopniowo przyzwyczaić psa do separacji.
• Farmakoterapia: W niektórych przypadkach, zarówno u ludzi, jak i zwierząt, lekarz może zalecić farmakoterapię w celu złagodzenia objawów lęku separacyjnego. Leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne mogą być stosowane krótkoterminowo lub długoterminowo, zawsze pod nadzorem lekarza lub weterynarza.
• Trening relaksacji: Zarówno u ludzi, jak i zwierząt techniki relaksacji takie jak medytacja, mogą pomóc w zmniejszeniu poziomu stresu i lęku. U ludzi może to obejmować naukę głębokiego oddychania, a u zwierząt trening z wykorzystaniem masażu relaksacyjnego, olejków etc.
• Zmiana środowiska: U zwierząt, zmiana otoczenia lub zapewnienie odpowiednich atrakcji może pomóc w zminimalizowaniu lęku separacyjnego. Zabawki, gry interaktywne i trening mentalny mogą dostarczyć zwierzęciu rozrywki i utrzymać je zajętym podczas nieobecności opiekuna.

Mowa końcowa

Lęk separacyjny jest zjawiskiem, które dotyka zarówno ludzi, jak i zwierząt, i może prowadzić do poważnych konsekwencji. Aby ich uniknąć ważne jest zrozumienie źródeł tego lęku oraz wprowadzenie skutecznych strategii pracy i oddziaływań. Dzięki odpowiedniemu wsparciu i zrozumieniu, można pomóc osobom i zwierzętom przezwyciężyć ten trudny problem, poprawiając jakość ich życia i dobrostan. Praca z lękiem separacyjnym wymaga cierpliwości, empatii i profesjonalnego podejścia, które dostarcza narzędzi do skutecznego zarządzania lękiem zarówno u ludzi, jak i naszych ukochanych psiaków.

I choć w obu przypadkach droga jest długa i trudna, dobrze przeprowadzona terapia jest w stanie wpłynąć pozytywnie na poprawę jakości życia. To nie wyrok bez możliwości apelacji. Pomocą są dobrze dobrane metody i wspierające osoby u boku. Nie poddawajcie się! Walczmy #popsiemu i #po_psychologicznemu!

Autorzy: Agata i Kamil Marciniukowie

źródła:

1. Bekoff M., The Emotional Lives of Animals: A Leading Scientist Explores Animal Joy, Sorrow, and Empathy – and Why They Matter, 2007
2. Carmassi C., Gesi C., Massimetti E., Shear M.K., Dell’Osso L., Separation anxiety disorder in the DSM-5 era, „Journal of Psychopathology” 2015, t. 21, s. 365-371;
3. Dąbkowska M., Lęk separacyjny a historia życia, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2006, t. 6, nr 3, s. 127-132;
4. DeMartini-Price M.: Separation Anxiety in Dogs: Next Generation Treatment Protocols and Practices, Dogwise Publishing, 2020
5. Eisen A.R., Schaefer Ch.E.,Separation Anxiety in Children and Adolescents: An Individualized Approach to Assessment and Treatment, 2005
6. O’Heare J.: The Canine Separation Anxiety Workbook 5th ed,. DogPsych Publishing, Ottawa 2004